Badania jakościowe - czym są oraz jakie metody i techniki obejmują?

Badania jakościowe stanowią jeden z fundamentów współczesnych nauk m.in. społecznych oraz humanistycznych. Umożliwiają dogłębne zrozumienie zjawisk społecznych, zachowań ludzkich oraz procesów, których nie da się w pełni wyjaśnić za pomocą danych liczbowych. W przeciwieństwie do badań ilościowych, badania jakościowe koncentrują się na eksploracji, interpretacji i analizie narracyjnej. Czym dokładnie są badania jakościowe, jakie metody obejmują oraz w jakich obszarach są wykorzystywane? Więcej na ten temat przeczytacie poniżej. 

Czym są badania jakościowe?

Badania jakościowe to podejście badawcze skupiające się na zrozumieniu znaczeń, motywacji i kontekstu działań ludzkich. W przeciwieństwie do metod ilościowych, badania jakościowe nie bazują na liczbach, lecz na głębokiej analizie opisowej, co pozwala na lepsze uchwycenie szczegółów i niuansów danego zjawiska.

Badania jakościowe pozwalają odpowiedzieć na pytania, takie jak: „Dlaczego ludzie zachowują się w określony sposób?” lub „Jakie znaczenie ma dane zjawisko w życiu codziennym jednostki?”. To podejście daje pełniejsze spojrzenie na analizowane tematy - koncentrując się na opisach, interpretacjach i narracjach, a nie uproszczonych danych statystycznych. 

Główne cechy badań jakościowych

• Elastyczność: proces badawczy może być dostosowywany w trakcie prowadzenia badań.
• Skupienie na kontekście: szczegółowa analiza otoczenia, kultury i warunków wpływających na zjawisko.
• Subiektywizm: uzyskanie danych o charakterze subiektywnym, bazujących na indywidualnych doświadczeniach osób uczestniczących.

• Opisowość: wyniki prezentowane są w formie narracyjnej, co umożliwia lepsze zrozumienie badanych kwestii.

Metody i techniki badań jakościowych

W ramach badań jakościowych używane są różnorodne metody i techniki badawcze, które pozwalają na osiągnięcie postawionych celów badawczych. Oto niektóre z najczęściej stosowanych:

Wywiad pogłębiony

Wywiady pogłębione to jedna z najpopularniejszych metod jakościowych. Pozwalają na uzyskanie szczegółowych odpowiedzi na pytania otwarte, dzięki czemu osoba zajmująca się badaniami może zrozumieć motywacje, przekonania i emocje osób uczestniczących. Wywiady mogą być prowadzone w formie:

• Wywiadów indywidualnych (Indywidualny Wywiad Pogłębiony - IDI): gdzie osoba zajmująca się badaniami rozmawia z jedną osobą udzielającą odpowiedzi. 
• Wywiadów grupowych: włączających interakcje między osobami uczestniczącymi.

Obserwacja

Obserwacja to metoda polegająca na bezpośrednim śledzeniu i analizie zachowań ludzi w ich naturalnym otoczeniu. Może przyjmować formy:

• Obserwacji uczestniczącej: gdzie osoba prowadząca badania aktywnie uczestniczy w badanym zjawisku.
• Obserwacji nieuczestniczącej: w której osoba prowadząca badania, pozostaje zewnętrznym obserwatorem.

Analiza treści

Analiza treści polega na badaniu tekstów, nagrań wideo, zdjęć czy innych form komunikacji w celu zidentyfikowania wzorców i znaczeń. Przykładem może być analiza mediów społecznościowych pod kątem opinii na temat konkretnego produktu (netografia). 

Grupy fokusowe (FGI)

Grupy fokusowe to metoda polegająca na prowadzeniu dyskusji w małych grupach. Osoba moderująca kieruje rozmową, aby uzyskać informacje na temat opinii, potrzeb i oczekiwań grupy.

Techniki badań jakościowych

Technika projekcyjna

Osoby uczestniczące są proszone o reagowanie na bodźce (np. obrazy, słowa, historie), co pozwala odkryć ukryte motywacje, postawy i emocje. Przykładem jest dokończenie zdań lub interpretacja abstrakcyjnych obrazów.

Mapowanie myśli

Technika ta polega na wizualnym przedstawieniu myśli, emocji lub postaw osób uczestniczących wobec określonego tematu. Osoby biorące udział w badaniu tworzą „mapy” obrazujące powiązania między różnymi pojęciami.

Analiza narracyjna

Badanie koncentruje się na opowiadaniach i historiach, które osoby uczestniczące tworzą na dany temat. Technika ta pomaga zrozumieć, w jaki sposób ludzie nadają znaczenie swoim doświadczeniom.

Analiza semiotyczna

Technika ta polega na badaniu symboli, znaków i ich znaczeń w kontekście kulturowym lub społecznym. Stosowana jest często w analizie mediów i komunikacji wizualnej.

Dlaczego badania jakościowe są ważne?

Badania jakościowe przynoszą szereg korzyści, które czynią je niezwykle wartościowym narzędziem badawczym. Przede wszystkim umożliwiają zrozumienie złożonych zjawisk, które mogą być trudne do uchwycenia przy użyciu tradycyjnych metod ilościowych. Dzięki głębszej analizie ludzkich doświadczeń i emocji - badania jakościowe pomagają w tworzeniu teorii oraz wskazują na praktyczne implikacje związane z danym zjawiskiem. Dodatkowo, elastyczność metod jakościowych pozwala na dostosowanie podejścia do specyfiki badanej grupy czy tematu, co zwiększa rzetelność i jakość uzyskiwanych informacji.

Więcej na ten temat badań jakościowych można dowiedzieć się podczas szkolenia z Pauliną Walkowiak: Analiza jakościowa oraz Izabelą Undrul: Badania użyteczności.

Zachęcamy również do zapisu na nasze pozostałe szkolenia i warsztaty oraz kontaktu w przypadku szkoleń dla grup zorganizowanych.

‍